İNSAN HAKLARI

İnsan Hakları, devlet karşısında her insanın sahip olması gereken özelliklerin tümüdür. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi: İlk yazılı metin 1789 Fransız Devrimi 'nin yarattığı İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi 'dir. Bu bildiri, evrensel nitelik taşıdığı için ondan sonrabirçok ülke tarafından benimsenerek, başka anayasalara da esas olmuştur. Daha sonra bubildiri yetersiz kalmış ve Birleşmiş Milletler örgütünde ele alınarak bir İnsan Hakları Bildirisi hazırlanıp yayınlanmıştır. (10 Aralık 1948).

Türkiye de, 1961 Anayasası'nda buhakların tümüne yer verilmiştir. Anayasamızın 14 - 34'üncü maddelerinde Türklerin kişisel hakları ve özgürlükleri, 35-34'üncü maddelerinde sosyal ve İktisadi hakları gösterilmiş vehaklar böylece anayasal güvence altına alınmıştır. Kişinin yasal, maddi, manevi ve kişilik hakları şunlardır; Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar. Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal ve sosyal köken, mülkiyet gibi başka bir ayrım gözetmeksizin bütün hak ve özgürlüklerden yararlanabilir. Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır. Yasalarönünde herkes eşittir. Kimsenin, özel yaşamına, ailesine, konutuna ya da haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şerefine ve adına saldırılamaz.Herkesin; Bir devlet topraklarında serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır. Yetişkin her kadının ve erkeğin istediği kişi ile evlenme ve aile kurma hakkıvardır. Mülkiyet hakkı vardır, kimse keyfi olarak mülkiyetten yoksun bırakılamaz. Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü vardır. Dernek kurma ve derneğe üye olma, sendika kurma, üye olma (silahsız ve saldırısız toplanma koşulu ile) hakkı vardır. Seçme ve seçilme hakkı vardır. Kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanabilir.

Çalışma, işini seçme, sosyal güvenlik, eşit iş için eşit ücret hakkı vardır.

- Herkes eğitim hakkına sahiptir, istediği dalda eğitim alabilir.

- Sağlık ve tıbbi bakım hakkına sahiptir

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ (10 ARALIK 1948)

MADDE 1: Tüm insanlar özgür, değer ve hak bakımından eşit olarak doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler. Birbirlerine karşı kardeşlik düşünceleriyle davranmalıdırlar.

MADDE 2: Herkes; ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka inançlarına bakılmaksızın eşit haklara sahiptir. İnsanlar ulusal ve toplumsal kökenleri, zenginlikleri, doğuş farklılıkları ya da herhangi başka bir ayrım gözetilmeksizin bu bildirgede belirtilen tüm haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilirler.

MADDE 3: Yaşamak, özgürlük ve kışı güvenliği herkesin hakkıdır.

MADDE 4: Hiç kimse kölelik ya da kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü biçimiyle yasaktır.

MADDE 5: Hiç kimseye işkence yapılamaz; kıyıcı, insanlık dışı, onur kırıcı ceza ve davranışlar uygulanamaz.

MADDE 6: Herkes nerede olursa olsun, yasal haklarının tanınması hakkına sahiptir.

MADDE 7: Herkes yasalar karsısında eşittir ve ayrımsız olarak yasaların koruyuculuğundan eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin, bu bildirgeyle belirtilen haklarına ters düşen ayırt edici davranışlar için yapılacak kıstırtmalara karşı eşit korunma hakkı vardır.

MADDE 8: Herkesin, kendisine anayasa ya da yasalarla tanınan temel haklarının yok edilmesi ya da zedelenmesi girişimine karsı ulusal mahkemelere başvuru hakkı vardır.

MADDE 9: Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alı konamaz ya da sürülemez.

MADDE 10: Herkes, haklarının, görevlerinin ya da kendisine cezai sorumluluk yükleyecek herhangi bir suçlamanın belirlenmesinde tam bir eşitlikle, davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından adilane ve acık olarak görülmesi hakkına sahiptir.

MADDE 11:

a) Bir suç işlemekten sanık herkes, savunması için kendisine gerekli tüm koşulların sağlandığı açık bir yargılanma sonucunda yasalarca suçlu olduğu saptanmadıkça suçsuz sayılır.

b) Hiç kimse, işlendikleri sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan eylemlerden ya da ihmallerden dolayı mahkum edilemez. Bunun için, suçun işlendiği sırada uygulanan cezadan daha şiddetli bir ceza verilemez.

MADDE 12: Hiç kimsenin özel yaşamına, ailesine konut dokunulmazlığına ya da yazışma özgürlüğüne keyfi olarak karışılamaz; kimsenin onur ve ününe karşı kötü davranışlarda bulunulamaz. Herkesin bu karışma ve kötü davranışlara karşı yasalarla korunma hakkı vardır.

MADDE 13

a) Herkesin, herhangi bir devletin toprakları üzerinde serbestçe yolculuk yapma ve yasama hakkı vardır.

b) Herkes, kendi ülkesi içinde olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine yine dönmek hakkına sahiptir.

MADDE 14:

a) Herkesin, baskı ve kıyıcılık karsısında başka ülkelere sığınma ve bu ülkeler tarafından sığınık olarak kabul edilmesi hakkı vardır.

b) Bu hak, adi bir suçun işlenmesi ya da Birleşmiş Milletlerin ilke ve amaçlarına ters düşen etkinliklere dayanan kovuşturmalar durumunda ileri sürülemez.

MADDE 15:

a) Herkesin bir vatandaşlığa hakkı vardır.

b) Hiç kimse keyfi olarak vatandaşlığından ya da vatandaşlığını değiştirmek hakkından yoksun bırakılamaz.

MADDE 16:

a) Evlilik cağına varan her erkek ve kadın, ırk, vatandaşlık ya da din bakımlarından hiçbir sınırlamaya bağlı olmaksızın evlenmek ve aile kurmak hakkına sahiptir. Evlilik bakımından, kadın ve erkek evliliğin sürdürülmesinde, bozulmasında eşit haklara sahiptir.

b) Evlenme bağıtı ancak evlenecek kişilerin özgür ve tam isteğiyle yapılır.

c) Aile, toplumun doğal ve temel öğesidir; toplum ve devlet tarafından korunma hakkına sahiptir.

MADDE 17:

a) Herkes tek basına ya da başkalarıyla birlikte mal ve mülk edinme hakkına sahiptir.

b) Hiç kimse keyfi olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılamaz.

MADDE 18: Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına sahiptir. Buna göre, herkes din ya da inanç değiştirmekte özgürdür. Ayrıca dinini ya da inancını tek başına ya da toplulukla birlikte açık olarak ya da özel olarak öğretim, uygulama, ibadet ve ayinlerle açıklama özgürlüğüne sahiptir.

MADDE 19: Herkesin düşünme ve anlatma özgürlüğü vardır. Buna göre, hiç kimse düşüncelerinden dolayı rahatsız edilemez. Ayrıca ülke sınırları söz konusu olmaksızın bilgi ve düşünceleri her türlü araçla aramak, sağlamak ve yaymak hakkına sahiptir.

MADDE 20:

a) Herkes barışçıl yollarla toplantı yapmak, dernek kurmak ve derneğe katılmak hakkına ve özgürlüğüne sahiptir.

b) Hiç kimse bir derneğe üye olmaya zorlanamaz.

MADDE 21:

a) Herkes, doğrudan doğruya ya da serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla, ülkesinin devlet işleri yönetimine katılma hakkına sahiptir.

b) Herkesin, ülkesindeki devlet hizmetinden eşitlikle yararlanma hakkı vardır.

c) Hükümet yetkisinin temeli halkın iradesidir; halk bu iradesini gizli ya da açık bir şekilde özgürce oy vermelerinin sağlandığı devreli ve dürüst seçimlerle belirtir.

MADDE 22: Herkesin, toplumun bir üyesi olması nedeniyle sosyal güvenliğe hakkı vardır. İnsanların onur ve kişiliklerinin özgürce gelişmesi için zorunlu olan ekonomik, toplumsal ve kültürel hakların, ulusal cabalar ve uluslararası işbirliği yoluyla her devletin örgütleri ve kaynaklarıyla orantılı olarak gerçekleştirmesine hakları vardır.

MADDE 23:

a) Herkes, çalışma, işini özgürce seçme, adil ve uygun çalışma şartlarının sağlanması ve işsizlikten korunma haklarına sahiptir.

b) Herkesin, hiçbir ayrım gözetilmeksizin, eşit çalışma karşılığında eşit ücret almaya hakkı vardır.

c) Çalışan herkesin, kendisine ve ailesine insanlık onuruna uygun bir yaşam sağlayan ve gerekirse her türlü toplumsal koruma araçlarıyla da tamamlanan adil ve uygun bir ücrete hakkı vardır.

d) Herkesin, çıkarlarını korumak için sendikalar kurmaya ve bunlara katılmaya hakkı vardır.

MADDE 24: Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma suresinin uygun biçimde sınırlanmasına ve belirli devrelerde ücretli tatillere hakkı vardır.

MADDE 25:

a) Herkesin gerek kendisine gerekse ailesi için, beslenme, giyim, barınma, sağlık ve öteki sosyal hizmetler de içinde olmak üzere; sağlığını ve güvencini sağlayacak, uygun bir yaşam düzeyine hakkı vardır. İşsizlik, hastalık, dulluk, yaşlılık ya da geçim olanaklarından kendi isteği ve iradesi dışında yoksun kalma gibi durumlarda sosyal güvenlik hakkına sahiptir.

b) Analık ve çocukluk, özel koruma ve yardım görme hakkına sahiptir. Bütün çocuklar, evlilik içinde ya da dışında doğsunlar aynı sosyal korunmadan yararlanırlar.

MADDE 26:

a) Herkes eğitim görme hakkına sahiptir. Eğitim parasızdır; hiç değilse ilk ve temel eğitim aşamalarında böyle olmalıdır. İlk öğrenim ve eğitim zorunludur. Teknik ve mesleki öğretimden herkes yararlanabilmelidir. Yüksek öğretim, diğerlerine göre herkese tam eşitlikle açık olmalıdır.

b) Eğitimin amacı, insan kişiliğinin tam ve özgürce gelişmesi, insan hak ve özgürlüklerine saygının güçlenmesi olmalıdır. Bütün milletler, ırk ve din grupları arasındaki anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışın sürdürülmesi yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.

MADDE 27:

a) Herkes, toplumdaki kültürel çalışmalara serbestçe katılmak, güzel sanatlarla ilgilenmek, bilimsel ilerlemenin getirdiği yararlara ortak olmak ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.

b) Herkesin, sahibi bulunduğu her türlü bilim, edebiyat ya da sanat yapıtlarından doğan moral ve maddi çıkarların korunması hakkı vardır.

MADDE 28: Herkesin, bu bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin tam uygulanmasını sağlayacak bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.

MADDE 29:

a) Herkesin kişiliğinin tam ve özgür gelişmesi, içinde yaşadığı topluma karşı görevlerini yerine getirmesiyle olanaklıdır.

b) Herkes, haklarını kullanmak ve özgürlüklerinden yararlanmak konusunda; ancak yasalarla sırf başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınmasını ve bunlara saygı gösterilmesini sağlamak amacıyla ve toplumun ahlak, düzen ve genel gönencinin gereklerini karşılamak için belirlenmiş kurallara bağlıdır.

c) Bu hak ve özgürlükler hiçbir şekilde Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine ters düşecek biçimde kullanılamaz.

MADDE 30: Bu bildirgenin hiçbir yargısı, içinde yayınlanan hak ve özgürlüklerin bir devlet, sınıf ya da kişi tarafından yok edilmesini güden bir çalışmaya girişmeye ya da eylemli olarak bunu islemeye herhangi bir hak getirir nitelikte yorumlanamaz.

İNSAN HAKLARI İHLAL İDDİASI BİREYSEL BAŞVURUSU YAPACAKLARIN DİKKATİNE..

Bireysel başvurunuzu BİMER başvuru formunda yer alan boşluğa belirtmeden önce, şu hususları göz önünde bulundurmanız gerekmektedir.

1. Öncelikle başvurunuza yazılı veya elektronik posta ile cevap verilmesini istiyorsanız kimlik numarasını mutlaka belirtmelisiniz. İsminiz kesinlikle saklı tutulacaktır.

2. Kendinizin bir insan hakları ihlaline uğradığınızı düşünüyorsanız olayın ayrıntılarını belirtmenizde fayda bulunmaktadır. Bu çerçevede ihlale konu olayla ilgili ifadelerin NE, NEREDE, NE ZAMAN, NASIL, NİÇİN ve KİM sorularını karşılamasına özen gösterilmelidir.

3. Mağdur siz değil de bir başkası ise konunun haber verme olup olmadığını veya mağdurun temsilcisi, avukatı veya yakını sıfatıyla başvurup başvurmadığınızı belirtiniz.

4. Ayrıca mağdurun cinsiyeti, yaşı, eğitim durumu, iş durumu, medeni durumu, ihlalin olduğu yer, başvuru konusu mağduriyet konusu ile ilgili adli veya idari bir karar olup olmadığını ve varsa ilgili olabilecek belge ve bilgilerden bahsedilmesi konunun sağlıklı bir şekilde araştırılması açısından yararlı olacaktır.

5. Ayrımcılık yasağı ihlaline uğradığınızı düşünüyorsanız ayrımcılık türünü, ayrımcılık uygulamasının sebebini belirtiniz. Bu konuda aşağıda yeralan Anayasa maddesinden yararlanılabilecektir.

6. Yapacağınız başvuruda şikayet edilen kurum veya muhataplar belirtilmelidir. Şikayet edilen kurum ve şikayete konu hak konularını belirtirken aşağıdaki listelerden yararlanabilir.

A. HAK KONULARI LİSTESİ

1. Âdil Yargılanma Hakkı

2. Aile Kurma/Ailenin Korunması Hakkı

3. Ayrımcılık Yasağı

4. Bilim ve Sanat Hürriyeti

5. Çalışma ve Sözleşme Hakkı

6. Çevre Hakkı

7. Çocuk Hakları

8. Dilekçe / Bilgi edinme Hakkı

9. Din ve Vicdan Hürriyeti

10. Eğitim ve Öğrenim Hakkı

11. Engelli (Özürlü) Hakkı

12. Haberleşme/Basın Hürriyeti

13. Düşünce ve İfâde Hürriyeti

14. İşkence Yasağı

15. Kadın Hakları

16. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı

17. Konut Dokunulmazlığı Hakkı

18. Kötü Muamele Yasağı

19. Mülkiyet Hakkı

20. Örgütlenme Hürriyeti

21. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı

22. Sağlık ve Hasta Hakkı

23. Seçme ve Seçilme Hakkı

24. Sosyal Güvenlik Hakkı

25. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı

26. Uyrukluk (Tâbiyet) Hakkı

27. Yaşam Hakkı

28. Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti

29. Zorla Çalıştırma ve Angarya Yasağı

B. ŞİKAYET EDİLEN KURUMLAR

1. Bakanlık Merkez Teşkilatı (Bakanlık adını belirtiniz)

2. Banka (Özel ve kamu)

3. Belediye

4. Ceza ve Tutukevi

5. Eğitim ve Öğretim Kurumu

6. Emniyet

7. İl Özel İdaresi

8. Jandarma

9. Kaymakamlık

10. Köy Muhtarlığı

11. Meslek Odası ve Birlik

12. Özel Sektör (Şirket, İşletme vs.)

13. Sağlık Kurumu (Hastane, Sağlık Ocağı vs)

14. Sosyal Güvenlik Kurumu

15. Valilik (İl Müdürlükleri, bağlı birimler dahil)

16. Yargı (Adlî ve İdarî Yargı)

17. Şikayet edilen kurum yok

18. Şikayet edilen kurum bilinmiyor

C. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI:

Kanun önünde eşitlik : 'Madde 10-Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. (Ek fıkra: 7.5.2004-5170/1 md.) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.'

NOT: Ayrıca şahsen, mektupla veya faksla da il ve ilçelerde valilik ve kaymakamlık bünyesinde bulunan İnsan Hakları Danışma ve Başvuru Masalarına ve sesli olarak da 150 telefon numarasını arayarak başvurunuzu yapabilirsiniz.

Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı

Detaylı bilgi için:www.insanhaklari.gov.tr